سالروز شهادت امام علی (ع) در سال ۱۴۰۴

شهادت امام علی (ع)

شهادت امام علی (ع)، اولین امام شیعیان، یکی از مهم‌ترین و حزن‌انگیزترین رویدادهای تاریخ اسلام است. امام علی (ع) در شب نوزدهم ماه رمضان در مسجد کوفه به دست عبدالرحمن بن ملجم مرادی مورد حمله قرار گرفت و دو روز بعد در بیست و یکم ماه رمضان به شهادت رسید. این روز به عنوان یکی از ایام عزاداری شیعیان بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد و در آن به یادماندنی و تاثیرگذاری امام علی (ع) و فداکاری‌های ایشان پرداخته می‌شود.

مختصری از زندگینامه امیرالمومنین (ع)

امیرالمومنین حضرت علی (ع) نخستین امام مسلمین جهان و شیعیان هستند که جایگاه مهم و ارزشمندی در نزد مسلمانان دارند.

آن حضرت در روز سیزدهم ماه رجب سال سی‌ام عام الفیل به اذن خداوند بلند مرتبه در خانه کعبه چشم به جهان گشود. پدر ایشان ابوطالب عموی پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله بوده و مادرش فاطمه بنت اسد نام داشت.

هنگامی که حضرت علی (ع) تنها ۶ سال داشت خشکسالی و قحطی شدیدی همه جای شهر مکه را فرا گرفت. از آنجا که پدر ایشان سرپرستی یک خانواده پرجمعیت را عهده‌دار بودند، لذا فراهم کردن غذا و نیازهای خانواده به سختی صورت می‌گرفت.

از این رو نبی مکرم اسلام حضرت محمد صلوات الله علیه و عمویش عباس بر آن شدند تا مقداری از مسئولیت‌های ایشان را به دوش کشیده و در این راستا نگهداری و مراقبت از برخی فرزندانش را عهده‌دار شوند. بدین ترتیب حضرت محمد صلی الله علیه و آله، حضرت علی (ع) را به سرپرستی پذیرفته و ایشان در جوار پیامبر اسلام رشد کرده و تربیت شدند.

پس از آنکه حضرت محمد صلوات الله علیه به دستور خدا به پیامبری مبعوث گردید، نخستین کسی که به ایشان ایمان آورد حضرت علی (ع) بود که دین مبین اسلام را با همه ذرات جانش در آغوش گرفت. آن حضرت در اکثریت قریب به اتفاق جنگ‌هایی که در صدر اسلام برای مسلمانان رخ می‌داد، همجوار پیامبر حضور داشته و پیکار نمود. پس از آنکه رسول الله به شهر مدینه هجرت نمود، حضرت علی (ع) با یگانه دخت گرامی و بزرگوار ایشان حضرت فاطمه (س) پیوند ازدواج بسته و داماد رسول الله گردید.

در آخرین باری که نبی مکرم اسلام به زیارت خانه خدا رفته و به حجت الوداع شهرت دارد، امیرالمومنین و خیل کثیری از مسلمانان پیامبر را در این سفر همراهی می‌کردند. پس از پایان یافتن مراسم حج در هنگام بازگشت به شهر مدینه، در منطقه‌ای به نام غدیر خم واقعه مهم غدیر شکل گرفت. به فرمان خداوند متعال جبرئیل به حضور پیامبر نازل شده و پیامبر مامور شدند که در حضور مسلمانان حضرت علی (ع) را به عنوان وصی و جانشین پس از خود معرفی کند. لذا شیعیان این روز را به عنوان یک عید مهم همه ساله جشن می‌گیرند.

دوران خلافت امیرالمومنین حضرت علی (ع)

متاسفانه برخلاف امر الهی و وصیت پیامبر که امیرالمومنین حضرت علی (ع) را به عنوان امام و جانشین بلافصل خود به مسلمانان معرفی نمود، در هنگامی که ایشان مشغول کفن و دفن رسول خدا بودند، برخی از مسلمانان به طور مخفیانه با زیر پا گذاشتن دستور الهی خلیفه دیگری را برای خود انتخاب کردند.

پس از گذشته ۲۵ سال، هنگامی که سومین خلیفه پس از شهادت پیامبر اسلام به نام عثمان به دیار بافی شتافت، امیرالمومنین حضرت علی (ع) مسئولیت خلافت را بر دوش گرفتند.

مسئولیت خلافت برای امیرالمومنین (ع) آزمون مهمی شمرده می‌شد. چرا که لازم بود آن حضرت در حین مقابله با بسیاری از اغتشاشات و عصیان‌ها، سازش و مصالحه را نیز در سرزمین‌های اسلامی اجرا می‌نمودند.

امیرالمومنین پس از عهده‌دار شدن مقام خلافت ابتدا همه دارایی و اموالی که به زور از مردم ستانده شده بود به آنها برگرداندند. آن حضرت بسیار به عدالت پایبند بوده و در توزیع بیت المال میان مردم عدل و مساوات را به طور کامل در نظر می‌گرفتند.

در نظر امیرالمومنین (ع) مقام خلافت ابزاری نبود که به واسطه آن به اعتبار و منزلت زیادی رسیده و بر اقتدار خود بیفزاید. آن حضرت معتقد نبودند که تنها با خلافت حاکمیت و فرمانروایی بر مردم را به دوش کشیده و آنها را زیر سیطره خود درآورد. چرا که امیرالمومنین در همه لحظات زندگی خود پرستش و عبادت خداوند منان را از روی دلهره نسبت به عذاب اخروی و یا قرار گرفتن تحت مغفرت انجام نمی‌دادند. بلکه ایشان خداوند بلند مرتبه را به علت شایستگی عبودیت و وحدانیت ستایش کرده و عبادت می‌نمودند.

امیرالمومنین در شیوه حکومتی خود سعی داشتند مردم را طوری به پیروی از خود فرا بخوانند که این کار را از روی هول و هراس و آزمندی انجام ندهند.

ایشان در همه لحظات خلافت در تلاش بودند تا عدل الهی را در میان مردم و جامعه برپا کنند. آن حضرت در مدت ۴ سال دوران خلافتشان هیچ ستم و جفایی را به کسی انجام نداده و به زور و اجبار هیچ مکانی را تصرف ننمودند. همچنین اموال و دارایی‌های بیت المال را با عدل و انصاف در بین همه مردم توزیع نموده و همواره یاریگر افراد مستمند چ، نیازمند و یتیمان بودند.

امیرالمومنین در قبال همه مردم جامعه همچون پدری متعهد و دلسوز رفتار می‌کردند. همچنین زندگی ساده و بی‌آلایش ایشان تا پیش از خلافت و پس از آن، در میان مردم شهرت داشت. چرا که آن حضرت معتقد بودند وضعیت مالی و زندگی ایشان لازم است هم اندازه و برابر با افراد مستمند و نیازمند در جامعه باشد.

همچنین ایشان به هیچ وجه از مقام و قدرت خود به نفع اعضای خانواده و بستگان سوء استفاده نمی‌نمودند. در این جریان حتی ذره‌ای بیش از حق اقوام را از سر تملق و زیاده خواهی به آنها نمی‌دادند. در این جریان با صراحت می‌توان بیان داشت که شیوه فرمانروایی امیرالمومنین حضرت علی (ع) در آن دوران، نمونه بارز یک سیستم حکومت اجتماعی و سیاسی اسلامی به شمار می‌رود.

شهادت حضرت علی (ع)

پس از آنکه تنها ۴ سال از آغاز زمامداری امیرالمومنین (ع) سپری می‌شد، در روز نوزدهم رمضان هنگامی که آن حضرت در مسجد کوفه در حال برپایی نماز جماعت صبح بودند، آن حضرت به ضربت شمشیر آغشته به زهر ابن ملجم مرادی (ملعون)، فرق مبارکشان تا پیشانی شکافته شده و به مدت دو روز در بستر بیماری افتادند.

در روز نوزدهم ماه رمضان زمانی که امیرالمومنین جهت برپایی نماز صبح قدم به مسجد کوفه گذاشتند، پس از گفتن اذان در محراب مسجد قرار گرفته و نماز جماعت را اقامه کردند. لذا سایر نمازگزاران نیز در صفوف منظم در پشت آن حضرت ایستاده و با اقتدا به ایشان نماز را آغاز نمودند.

در این میان ابن ملجم مرادی و دوستش در نخستین صف از نمازگزاران قرار گرفته و رفتارهای حضرت امیرالمومنین (ع) را زیر نظر داشتند.

هنگامی که امیرالمومنین جهت انجام سجده نماز، پیشانی مبارک را بر روی زمین قرار دادند، ابن ملجم ملعون از صف نمازگزاران خارج شده و پس از بلند شدن آن حضرت از سجده، با شمشیر زهراگین ضربه هولناکی را بر فرق مبارک ایشان نشاند. این ضربه به قدری عمیق و وحشتناک بود که حتی عمق آن به پیشانی آن حضرت رسیده و شکافته شد. لذا خون از سر و روی مبارک روان گردید.

در همین لحظه نخستین جمله‌ای که امیرالمومنین (ع) به زبان آوردند، چنین بوده است:

«قسم به خداوند کعبه که رستگار شدم»

جراحت حاصل از ضربت شمشیر زهرآلود به قدری ریشه‌دار و عمیق بود که پس از سپری شدن دو روز یعنی در بیست و سوم رمضان آن حضرت به درجه شهادت نائل شدند.

ابن ملجم ملعون نیز دستگیر شده و طبق فرمان حضرت امام حسن مجتبی (ع) پس از شهادت امیرالمومنین تحت قصاص قرار گرفت.

اعمال شب های قدر

در دین مبین اسلام ماه رمضان به عنوان یکی از ماه‌های پرفضیلت شمرده شده که در آن قرآن کریم بر پیامبر اسلام نازل گردید. نزول قرآن برای همه انسان‌های روی زمین به عنوان ارزشمندترین و مهم‌ترین هدیه‌ای است که خداوند بلند مرتبه به جهانیان عطا کرده است.

از جمله مواردی که بر اهمیت و ارزش ماه رمضان می‌افزاید، وجود شب‌های قدر در این ماه می‌باشد. چرا که در شب قدر سرنوشت و تقدیر هر کدام از افراد با در نظر گرفتن اعمال، استحقاق و شایستگی آنها مقدر می‌شود.

همچنین انجام هرگونه اعمال عبادی در شهرهای قدر فضیلتی بیش از هزار ماه با خود دارد. حضرت امام محمد باقر (ع) فرموده‌اند:

«هر کس شبهای قدر را احیا بدارد، گناهانش آمرزیده خواهد شد؛ هرچند که گناهان او زیاد باشد.»

به بیان مرحوم علامه مجلسی نین آمده که ارزشمندترین و بهترین اعمال در شب‌های قدر دعا و نیایشی است که جهت زندگی در دیار اخروی، حیات مادی و درخواست مغفرت و آمرزش از گناهان و قصورات صورت بگیرد.

به اعتقاد شیعیان شب نوزدهم ماه رمضان، اولین شبی است که احتمال وقوع شب قدر در آن می‌رود. حتی هیچ شبی در ایام سال به برتری و مزیت این شب نرسیده و قابل قیاس نیست.

در شب نوزدهم رمضان، سرنوشت و مقدرات افراد برای یک سال آینده آنها تعیین می‌شود. در این شب همه فرشتگان و ملائکه الهی به فرمان خدای عزوجل بر روی زمین فرود آمده و در برابر حضرت صاحب الزمان عجل الله تعالی فرجه الشریف حاضر می‌شوند. آنها کارنامه اعمال انسان‌ها را به پیشگاه صاحب الامر عجل الله عرضه داشته و مقدرات یک سال آینده را برای هر کس به آن حضرت تقدیم می‌کنند.

به طور کلی اعمال شب‌های قدر را می‌توان به دو بخش تقسیم نمود:

اعمال مشترک بین شب های قدر

اعمال مخصوص و منحصر به هر شب

اعمال مشترک شب های قدر

اعمال و عباداتی که در سه شب قدر نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم ماه رمضان یکسان بوده و انجام آنها توصیه می‌شود، شامل:

– انجام غسل

خواندن دو رکعت نماز

باز کردن قرآن و خواندن دعای اللهم انی اسئلک بکتابک المُنزل…

بر سر گذاشتن قرآن کریم

زیارت امام حسین (ع)

احیا گرفتن

خواندن ۱۰۰ رکعت نماز

خواندن دعای اللهم انی امسیت و…

۱- غسل:

رفتن به حمام و انجام غسل در شب قدر از اعمال پسندیده و جایز می باشد.‌ در این باره علامه مجلسی توصیه کرده که غسل شب قدر را همزمان با غروب آفتاب انجام دهید. پس از آن همه لحظات شب قدر خود را با غسل سپری کرده و اعمال را انجام دهید.

۲- دو رکعت نماز:

توصیه شده که در هر سه شب قدری که معین گردیده، دو رکعت نماز به این شرح برپا شود. به این ترتیب که در رکعت اول و دوم نماز پس از خواندن سوره حمد، سوره توحید را هفت بار خوانده و پس از اتمام نماز به تعداد ۷۰ بار ذکر «استغفرالله ربی و اتوب الیه» گفته شود.

به نقل از رسول مکرم اسلام صلی الله علیه و آله آورده‌اند:

«کسی که در شب قدر این نماز را برپا دارد، از جای خود بلند نشود تا خداوند او و پدر و مادرش را بیامرزد.»

۳- قرآن در مقابل گذاشتن:

همچنین مصحف قرآن کریم را در برابر خود گشوده و از روی کتاب مفاتیح الجنان دعای «اللهم انی اسئلک بکتابک المنزل… » را قرائت کند.

۴- قرآن بر سر گرفتن:

در عین حال یکی از اعمال مهم شب قدر چنین است که کتاب قرآن را بر روی سر قرار داده و پس از خواندن دعای مربوط به آن، خدا و هر کدام از ۱۴ معصوم را با ذکر نام به تعداد ۱۰ مرتبه قسم داده و در انتها حاجت خود را از درگاه خداوند باری تعالی مسئلت کنید که انشاالله برآورده می‌شود.

۵- زیارت مرقد حضرت اباعبدالله الحسین (ع):

در شب قدر زیارت مزار شریف حضرت اباعبدالله الحسین (ع) بسیار توصیه شده است. با استناد به روایات معتبر چنین آمده، هنگامی که شب قدر فرا می‌رسد منادی از آسمان هفتم ندا می‌دهد، هر کس که قبر حضرت امام حسین (ع) را زیارت کند، مورد آمرزش خداوند قرار می‌گیرد.

۶- احیا گرفتن:

همچنین در احادیث منقول از ائمه معصومین چنین آمده است، کسی که شب قدر را با شب زنده داری و احیا سپری کند، خداوند منان همه قصورات و گناهان او را می آمرزد. حتی اگر سنگینی گناهانش به وزن کوه‌ها و به تعداد ستارگان آسمان باشد.

۷- خواندن صد رکعت نماز:

از جمله اعمال مشترک شب‌های قدر برپا داشتن صد رکعت نماز بوده که بسیار پسندیده است. مناسب است که در هر رکعت پس از خواندن سوره حمد، سوره توحید ۱۰ مرتبه خوانده شود.

دعای مخصوص شب های قدر

یکی از دعاهای مخصوص شب‌های قدر دعایی است که کفعمی آن را به نقل از حضرت امام سجاد (ع) ذکر کرده‌اند و آن دعای «اللهم انی امسیت لک و..» می باشد. همچنین در ادامه گفته است که آن حضرت در شب‌های قدر دعای مذکور را در همه حالات حتی رکوع، سجود و قیام زمزمه می‌کردند.

به بیان علامه مجلسی رحمت الله علیه، بهترین و پسندیده‌ترین اعمال در شب‌های قدر، دعاهایی است که جهت کارهای دنیا و آخرت انجام شود. در این میان از استغفار و درخواست آمرزش برای خود، والدین و همه مومنین غافل نمانید که فضیلت بسیاری با خود دارد. علاوه بر این موارد سایر اذکار علی الخصوص صلوات بر رسول مکرم اسلام (ص) و خاندان پاکش در شب های قدر بسیار تصریح شده است.