سالروز وفات حضرت زینب (س) در سال ۱۴۰۳

وفات حضرت زینب (س)

سالروز وفات حضرت زینب (س)، خواهر امام حسین (ع)، در روز پنجم جمادی الاولی سال ۶۲ بر اساس تقویم هجری قمری گرامی داشته می‌شود. این روز، که برای شیعیان بسیار مقدس است، با عزاداری و برگزاری مجالس سوگواری و خواندن زیارت‌نامه‌های اختصاصی به این مناسبت همراه است. حضرت زینب (س) به خاطر استقامت و شجاعتش در واقعه کربلا و دفاع از حقانیت اهل بیت (ع) شهرت دارد. این روز فرصتی برای تأمل در درس‌های زندگی او و ترویج پیام مقاومت و صبر است.

زندگینامه حضرت زینب (س)

حضرت زینب (س)، شخصیتی برجسته و الهام‌بخش در تاریخ اسلام است که به خاطر شجاعت، بصیرت دینی و وفاداری به آرمان‌های اهل بیت (ع) شناخته شده است. وی دختر امام علی (ع) و حضرت فاطمه زهرا (س) و خواهر امام حسن (ع) و امام حسین (ع) بود.

زندگی اولیه:

زینب (س) در پنجم جمادی الاولی، پنج سال پیش از هجرت پیامبر اکرم (ص) در مدینه منوره به دنیا آمد. نام او توسط جد بزرگوارش، پیامبر اسلام (ص)، انتخاب شد که معانی بلندی چون “زینت پدر” را در بر دارد.

تربیت و سیره:

زینب (س) تحت تربیت مستقیم والدینش، حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س)، بزرگ شد. از همان کودکی با علوم دینی و قرآن آشنا شد و به دلیل بصیرت و فهم عمیقش، به “عقیله بنی هاشم” مشهور گردید.

ویژگی‌های برجسته:

حضرت زینب (س) به خاطر حفظ و نشر معارف اهل بیت و دفاع از حقوق خاندان پیامبر شناخته شده است. او در فصاحت و بلاغت ممتاز بود و قدرت سخنوری‌اش در موقعیت‌های حساس، به‌ویژه پس از واقعه کربلا، برجسته‌تر شد.

زندگی خانوادگی:

حضرت زینب (س) با عبدالله بن جعفر تزویج یافت، که از یاران نزدیک امام علی (ع) بود. از این ازدواج، فرزندانی چون عون و محمد به دنیا آمدند که هر دو در کربلا به شهادت رسیدند.

نقش در واقعه کربلا:

در واقعه کربلا، حضرت زینب (س) نقش محوری داشت. پس از شهادت امام حسین (ع) و یارانش، او با شجاعت و استقامت، مسئولیت حفظ بازماندگان امام حسین (ع) را به عهده گرفت. سخنرانی‌های او در کوفه و شام، به‌ویژه در دربار یزید، نه تنها ظلم و ستم حاکم بر زمانه‌اش را فاش ساخت، بلکه به بیداری اسلامی و حفظ پیام عاشورا کمک شایانی کرد.

دوران پس از کربلا:

پس از واقعه کربلا و اسارت در شام، حضرت زینب (س) به مدینه بازگشت و به ترویج پیام شهادت امام حسین (ع) و تبیین مظلومیت اهل بیت پرداخت. او به عنوان نماد صبر و استقامت در برابر ستم، تا پایان عمر خود به این مسیر ادامه داد.

وفات:

حضرت زینب (س) در سال ۶۲ هجری قمری دار فانی را وداع گفت. محل دقیق دفن او مورد اختلاف است، اما رایج‌ترین نظریه‌ها مزار او را در دمشق، کنار مقبره حضرت رقیه (س)، دختر امام حسین (ع)، می‌داند.

میراث:

میراث حضرت زینب (س) به عنوان یک زن مسلمان که با وجود سختی‌ها و مصائب، با عزت و شرافت مقاومت کرد، همچنان الهام‌بخش بسیاری است. او نمادی از قدرت، بصیرت و ایمان راسخ است که نقش بسزایی در تاریخ اسلام دارد.

حضرت زینب (س) نه تنها به عنوان یک شخصیت تاریخی بلکه به عنوان یک الگوی اخلاقی و معنوی، به‌ویژه برای زنان مسلمان، مورد احترام و تکریم است.

القاب و فضایل حضرت زینب (س)

به بیان همه تاریخ نویسان حضرت زینب (س) در سرتاسر دوران زندگانی خود دارای فضایل و ویژگی‌های والای اخلاقی و کمالات بودند که این خصوصیات در کمتر کسی مشاهده می‌شود. چرا که آن حضرت نمونه بی‌نظیری از عفت و حیای مادرش حضرت فاطمه زهرا (س)، سخنوری و بلاغت پدرش حضرت امیرالمومنین (ع)، صبر و شکیبایی برادرش امام حسن مجتبی (ع) و شجاعت و دلاوری برادر ارجمندش حضرت امام حسین (ع) می‌باشد.

از جمله القاب مشهور این بانوی بزرگوار عقیله بنی‌هاشم، ام المصائب، دانشمند بدون معلم و متفکر بدون استاد بوده است.

چرا که در هر کدام از ابعاد زندگی که تحت فشار و تنگنای شدید واقع شده، چه آن زمان که در سن ۵ سالگی مادر خود را از دست داده و با علم لدنی به چنان کمالاتی رسید که به زنان کوفی دروس معارف و تفسیر اسلامی را آموزش داده و یا در آن هنگام که دوش به دوش برادرش حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام قدم به کارزار کربلا گذاشته و حتی پس از این واقعه با صلابت، حلم و درایت پرده از جنایات و رفتارهای رذیلانه خاندان اموی برداشته و حقانیت سید و سالار شهیدان حضرت امام حسین علیه السلام را بر همگان آشکار نمود.

تاریخ وفات حضرت زینب (س)

در خصوص تاریخ دقیق وفات حضرت زینب کبری دخت گرامی امیرالمومنین حضرت علی (ع)، نقل‌های متعددی دیده می‌شود. ولی در میان همه مستندات تاریخی، اکثریت آرا نظر به وفات این بانوی بزرگوار در تاریخ پانزدهم ماه رجب سال ۶۲ هجری در روز یکشنبه بوده است.

حتی برخی از تاریخ نویسان چنین حتمال داده‌اند که حضرت زینب کبری به دست مزدوران یزید دچار مسمومیت شده و به شهادت رسید.

هرچند که این نظریه نیز چندان بعید به نظر نمی‌رسد. چرا که این بانوی بزرگوار همه رخدادهای تلخ و جانگدازی که بر برادر بزرگوارشان اباعبدالله الحسین (ع)، یاران باوفایش و همه خاندان رسول الله وارد شده را نظاره کرده و پس از آن با بلاغت و سخنوری بی‌نظیر به افشاگری این اقدامات خاندان اموی در شهرهای مختلف پرداخته است. لذا این فعالیت‌ها موقعیت یزید را تهدید کرده و خطری برای او محسوب می‌شد. در این میان دشمنان سعی دارند تا مدرک جرمی از خود به جا نگذاشته و مخفیانه به رفتارهای پلید خود ادامه دهند.

نقطه عطف زندگانی حضرت زینب (س)

از جمله نقاط برجسته دوران زندگی پرفراز و نشیب حضرت زینب (س)، مربوط به زمانی است که این بانوی بزرگ به همراه برادرش حضرت امام حسین علیه السلام و خاندانش جهت مقابله با طاغوت زمان یزید رهسپار کوفه شده و واقعه دلخراش کربلا به وقوع پیوست. به طوری که پس از این فاجعه عظیم حضرت زینب همراه با برادرزاده‌اش حضرت امام سجاد (ع) و اسرای کربلا به افشاگری جنایت‌های دستگاه حاکمه پرداخته و آنها را در مقابل همگان خوار و ذلیل نمود.

به جرات می‌توان گفت حضرت زینب (س) جسارت و شهامت خود را در زندگی از برادرش حضرت امام حسین علیه السلام فرا گرفته بود. حتی فارغ از مقام ولایت و امامت آن حضرت، این بانو شجاعتی همانند برادرش داشته و این موضوع مگر به یمن اتکا به خداوند یکتا و مبدا لایزال هستی میسر نمی‌شود.

در این خصوص شیخ شوشتری بیان کرده:

«در واقعه کربلا اگر حضرت اباعبدالله الحسین (ع) در یک کازار حضور داشت، حضرت زینب در دو میدان رزم حاضر بود. ابتدا میدان نبرد در مجلس ابن زیاد و دومی با حاضر شدن در مقابل یزید خونخوار بوده است.»

همچنین رویداد کربلا شباهت‌هایی از نظر ظهور دارد. حضرت امام حسین علیه السلام با جامه ای که از جد بزرگوارش پیامبر خدا برایش به یادگار مانده، عمامه رسول الله بر سر و جبه او را بر دوش افکنده و به میدان جنگ رفت. همچنین در حالی که نیزه‌ای به دست گرفته و شمشیر در دستش بود، بر مرکب سوار شده و با سرافرازی و شجاعت به میدان کارزار با کفار وارد شد تا به شهادت رسید.

در برخی اقوال آمده پس از جریان دل خراش کربلا، حضرت زینب (س) تنها به مدت یک سال و شش ماه عمر کرده و رحلت نمود.

در این مدت حضرت زینب به همراه سایر به جاماندگان واقعه عاشورا در کاروان اسرا و بازماندگان شهدای کربلا به شهر کوفه رهسپار شده و پس از آن راهی شام شد.

با وجودی که حضرت امام سجاد علیه السلام هدایت به جاماندگان کربلا را عهده‌دار بود ولی حضرت زینب کبری نیز در این موضوع کمک زیادی به آن امام بزرگوار داشته و مسئولیت‌های بسیاری را به دوش می‌کشید.

پس از آنکه کاروان اسرای کربلا به شهر کوفه وارد شد، خطابه‌ای که حضرت زینب (س) با بلاغت و سخنوری بی‌نظیر ایراد نمود، ذهن همه مردم را باز کرده و پرده از فجایع عبیدالله بن زیاد برداشت. به طوری که بر همگان حقانیت حضرت امام حسین (ع) و یاران باوفایش آشکار گردید. در این هنگام مردم کوفه همگی با یکدیگر زمزمه می‌کردند که گویی صدای امیرالمومنین حضرت علی به گوش می‌رسد که سخنرانی می‌کند. زمانی که عبیدالله بن زیاد خود را پیروز این میدان تصور کرده و خطاب به حضرت زینب گفت:

«کار خدا را با خاندانت چگونه دیدی؟»

که حضرت زینب در پاسخ به او بیان داشت:

«به جز زیبایی چیزی ندیدم. شهادت برای آنان مقدر شده بود. آنان به سوی قربانگاه خویش رفتند به زودی خداوند آنان و تو را می‏‌آورد تا در پیشگاه خویش داوری کند.»

در شرایطی که ابن زیاد از شدت خشم، فرمان قتل حضرت امام سجاد (ع) را اعلام کرد، حضرت زینب با شجاعت و دلاوری این امام بزرگوار را در بر گرفته و بیان داشت:

«هر زمان قصد کشتن او را داشتی، مرا هم با او به قتل برسان.»

در پی رفتارهای دلاورانه حضرت زینب (س) عبیدالله بن زیاد از قتل حضرت امام سجاد علیه السلام منصرف شد.

پس از آنکه کاروان اسرا رهسپار شام و شهر دمشق شد، با ورود به آنجا حضرت زینب توانست حقانیت امام حسین (ع) و موضع آن حضرت و شهدای کربلا را بر همگان نمایان کرده و افکار عمومی را به نفع خود تغییر دهد.

در این هنگام یزید مجلس بزمی برای پیروزی خود تدارک دیده و با فراخواندن اسرای کربلا، سر مبارک حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام را در تشت مقابل خود نهاده و با چوب خیزران به صورت آن حضرت می‌نواخت (لعن الله علیه)، در این موقعیت نیز حضرت زینب کبری با سخنرانی شیوا و غرای خود، یزید را از قله سرمستی به زیر افکنده و احساس شرمساری و پشیمانی را در او ایجاد کرد.

پس از آن یزید ناچار شد کاروان اسرای کربلا را با حرمت به شهر مدینه بازگرداند. پس از مراجعت به مدینه نیز حضرت زینب به عنوان پیام رسان واقعه کربلا، دست از فعالیت برنداشت. او با روشنگری‌های خود مردم مدینه را بر علیه حکومت و زمامداری یزید ترغیب کرد.

لذا حکمران مدینه سعی کرد تا حضرت زینب (س) را از مدینه تبعید نماید. این موضوع سبب شد که این بانوی گرانقدر به سمت شام رهسپار شده و در آنجا دار فانی را وداع گوید. در برخی از اسناد تاریخی آمده حضرت زینب به مصر مهاجرت کرده و در تاریخ پانزدهم ماه رجب سال ۶۲ هجری رحلت نمود.