جشن میانه پاییز
وبسایت "فردای تازه" همان "تاروت رنگی" سابق می باشد.
جشن میانه پاییز
جشن میانه‌پاییز، که به آن جشن ماه نیز گفته می‌شود، یکی از مهم‌ترین و محبوب‌ترین جشن‌ها در فرهنگ‌های شرق آسیا به ویژه چین، کره، و ژاپن است. این جشن به افتخار ماه کامل و فراوانی محصولات کشاورزی برگزار می‌شود و نمادی از وحدت و کامیابی است.
منوی دسترسی سریع
روز برگزاری جشن میانه پاییز
در دوران باستان مردم ایران به مناسبت‌های مختلف، جشن‌ها و مراسماتی را در شهرها و مناطق مختلف برپا می‌کردند که در حال حاضر اثری از آنها باقی نمانده است.
از جمله این جشن‌ها می‌توان به جشن میانه پاییز اشاره کرد که به پاییزانه معروف است. همچنین گاهنبار ایاثرم از جشن‌های ششگانه ایران محسوب می‌شود. با توجه به مناسبت پانزدهم آبان ماه، در این بخش به شرح آداب و سنن مربوط به جشن میانه پاییز و جشن گاهنبار پاییزانه می‌پردازیم.
در اوستا از جشن میانه فصل پاییز و زمان گاهَنباری با عنوان «اَیـاثْـرِم» یاد شده است که به مفهوم آغاز سرما می‌باشد.
با مراجعه به منابع تاریخی کشور ایران در می‌یابیم، بسیاری از این مراسمات و جشن‌ها در فواصل معینی از هم برپا شده و هر کدام مشخصه و تعریف معینی به طوری که می‌توان آن را به حلقه‌های به هم پیوسته یک زنجیر تشبیه نمود.
در صورتی که حتی زمان برگزاری یکی از این مراسمات دچار تغییر شود، متعاقباً همه این زنجیره از هم فرو پاشیده و نظم و ترتیب خود را از دست می‌دهد. بر این اساس جشن سده پس از گذشت ۴۰ روز از شب یلدا یا شب چله صورت گرفته و به فاصله ۱۰۰ روز از روز اول آبان واقع شده است.
در عین حال روز برگزاری جشن سده، ۲۵ روز پیش از جشن اسفندگان می‌باشد. این مراسمات و فواصل زمانی تعیین شده برای هر یک از آنها، تنها بر مبنای گاهشماری ایرانی مطابقت داشته که با ماه‌های ۳۱ روزه و مبدأ هجری خورشیدی فعلی محاسبه می‌شود.
خاطرنشان می‌کنیم این تقویم از جمله ابتکارات و دستاوردهای مهم و ارزشمند ایرانی در سطح جهان به شمار می‌رود.
گاهنبار ایاثرم/جشن میانه پاییز
زمان برگزاری گاهنبار ایاثرم از روز اشتاد ایزد آغاز شده و تا روز انارام ایزد از ماه مهر ادامه داشته که طبق گاهشمار ایران باستان، مهر ماه هفتمین برج تابستان محسوب شده و مصادف با ۲۰ الی بیست و پنجم مهر ماه فعلی است.
اسم گاهان بار مذکور برگرفته از لغت اوستایی “ایاسریمه”می باشد. مفهوم این واژه نشان دهنده شروع سرما بوده و زمان اجرای آن مطابق با فعالیت‌های زراعت و دامپروری بوده که مردم گله‌های دام و گوسفندان را از مراتع و چراگاه‌های تابستانی به محل نگهداری زمستانی باز می‌گردانند. پیروان مذهب زرتشت معتقدند گاهنبار ایاسرم گاه به زمانی گفته می‌شود که خداوند اولین بار گیاهان و نباتات را در زمین خلق نمود.
گاهنبار مذکور نیز همچون سایر گاهنبارها، به سبک قدیم در منزل و یا تالار اجتماعات عمومی اجرا می‌شود.
به طور معمول جشن‌های میانه پاییز با اجرای موسیقی، خواندن سرود و تسبیح و ستایش خداوند که توسط موبدان صورت می‌گرفت، انجام می‌شد. همچنین تمامی شرکت کنندگان در جشن دستان یکدیگر را در دست گرفته و با یکدیگر همازور (همفکر، هم عهد و هم اعتقاد) می‌شدند.
چرا که در نیایش‌های دسته جمعی و همازوری، اجابت و پیروزی بیشتری آشکار می‌شود. علی الخصوص در زمان‌های قدیم مردم در برابر برخی از رخدادها و حوادث غیر مترقبه همچون خشکسالی، سیلاب، زمین لرزه و طوفان تنها به واسطه همبستگی و همازوری نسبت به یکدیگر بر این شرایط چیره می‌شدند.
حضور در آیین‌های گاهنبار از جمله وظایف شرعی و مذهبی همه اشخاص محسوب می‌شد. به طوری که مخارج آن بر عهده همه اشخاص بوده و هر کس به دلخواه و به تناسب درآمد و معاشش آن را تقبل می‌کرد. در عین حال همه مردم کاملاً به یک میزان در آن “هم بهره” می گردیدند.
رویکرد اجتماعی جشن‌های مذکور به این ترتیب بود که همه پیروان زرتشتی اعم از خانم، آقا، پیر، جوان، کودک، ثروتمند، مستحق، سالار و رعیت همه به یک اندازه در آن حضور یافته و در یک محل جمع می‌شدند. به طوری که همگی به گرد یک سفره نشسته و از یک غذا تناول می‌کردند. این موضوع موجب تعامل و مراودات بیشتر اجتماعی می‌شد.
در هنگام خاتمه جشن میانه پاییز، هر آنچه که از تغذیه و تنقلات باقی مانده بود، به افراد فقیر مستمند و تهی دست تقدیم می‌شد. لذا این امر بخشی از “نیکوکاری و دهش” بوده که در مذهب زرتشت بسیار تاکید و توصیه شده است.
آیین برگزاری جشن میانه
روز برگزاری جشن میانه پاییز، روزی منحصر به فرد و ویژه محسوب می‌شود. در عصر حاضر نیز برخی از پیروان زرتشتی کشورمان جشن و مراسمات مختصری را در منزل برپا کرده و یا اینکه دورهمی و میهمانی را در تالارهای عمومی ترتیب می‌دهند. لذا همه افراد شامل خانم، آقا، پیر، جوان، کوچک، بزرگ، متمول و کم درآمد در آنجا به گرد یکدیگر حضور می‌یابند.
در مجموع حضور در چنین جشنی، از جمله تکالیف و وظایف مذهبی پیروان دین زرتشت محسوب می‌شود. در وهله اول بزرگ و موبد زرتشتی، قسمت‌هایی از کتاب اوستا را برای همگان خوانده و جشن شروع می‌شود.
به عبارت دیگر جشن مذکور همچون راز و نیاز و نیایشی بوده که به صورت جمعی به درگاه خداوند انجام می گیرد. موبد زرتشتی عبارات را بیان کرده و حضار دست یکدیگر را در دست می‌گیرند. گرفتن دست یکدیگر در این مراسم، بیانگر هم عهدی و هم عقیده بودن افراد می‌باشد. سنت قرائت نیایش‌ها، از گذشته‌های دور به عصر حاضر منتقل شده است.
در ایام و شرایط ناهنجار زندگی، اجرای آیین نیایش، هم عهدی و یا همازوری، موجب تزریق استقامت و انگیزه زیادی در افراد می‌شود. به این سبب در حال حاضر نیز این سنت در نیایش‌ها صورت می‌گیرد.
در حقیقت مبنا و اساس جشن میانه پاییز همچون سایر جشن‌های ششگانه زرتشتیان اتحاد، وفاق، یک رنگی و ملاطفت است. لذا تمامی مناسک و رسوم این جشن، طبق این معیار انجام می‌شود.
پیروان مذهب زرتشت معتقدند خلقت جهان در شش نوبت صورت گرفته و به این ترتیب مردم جشن‌های ششگانه را به این مناسبت برگزار می‌کنند. حتی چنانچه کسی استطاعت اجرای جشن مذکور را ندارد، این امکان میسر است که در جشن و مراسم برگزار شده توسط دیگران شرکت کرده و در کنار سایرین حضور یابد.
سفره‌ی جشن میانه
در جشن میانه پاییز پس از قرائت نیایش سفره ای گسترده می‌شود که همه مردم در آن سهیم هستند. لازم است در این سفره سایل و چیزهای ویژه‌ای قرار دهند. چرا که هر کدام از این اشیا، مفهوم و نماد معینی داشته و اشاره به یکی از جشن‌های ششگانه سال دارد که به «گاهنبار» معروف است.
قرار دادن چراغ روغنی در سفره جشن میانه پاییز، بیانگر گاهنبار اول یا اردیبهشت ماه بوده که نگهبان آتش محسوب می‌شود. ظرف مسی سمبلی از گاهنبار شهریور بوده و نشان دهنده شهریاری و محافظ فلزات است. میوه اشاره به سپندا رمز داشته و سمبل نگهبان زمین و میوه است.
همچنین ماهیت سفره اشاره به زمین داشته که گسترده شده است. آب گاهاً باد خرداد بوده و سمبل محافظ آب‌ها به شمار می‌رود. دو گیاه به نام‌های مورد و سرو که در تمام فصول سال سبز هستند از نمادهای گاهنبار امرداد بوده و اشاره به جاودانگی داشته و مراقب گیاهان است.
افزون بر مواردی که ذکر شد، تغذیه و خوراکی‌های دیگری نیز در این سفره قرار دارد که از میان آنها می‌توان از نان کماج و نان روغنی نام برد که جهت رونق و برکت استفاده می‌شوند.
در هنگام خواندن اوستا و به منظور متبرک کردن، برنج و خورشت‌های معمول و ساده را در سفره قرار می‌دهند. این امر سمبلی از محافظت از حیوانات اهلی و مفید بوده که مایه رونق و برکت زندگی انسان‌ها شده و در عین حال فواید بسیاری همچون شیر و تخم مرغ از آنها دریافت می‌شود.
پس از خواندن نیایش همه افراد حاضر در جشن، در کنار یکدیگر سر سفره نشسته و شروع به خوردن غذا می‌کنند. در آخر هر آنچه از غذاها و خوراکی‌ها باقی بماند، میان افراد نیازمند و مستحق توزیع می‌شود.
جشن میانه در میان شش گاهنبار
همانطور که در مباحث بالا اشاره شد، پیروان آیین زرتشت اعتقاد دارند خلقت جهان طی ۶ مرحله توسط خداوند بلند مرتبه صورت گرفته است.
لذا مراسمی را با عنوان گاهنبار اجرا می‌کنند. واژه گاهنبار برگرفته از دو لغت گاهان و بار بوده که به مفهوم هنگام به ثمر نشستن زحمات و تلاش است.
در برخی از روایت‌ها چنین آمده که مراسم مذکور در هنگام سلطنت نخستین پادشاهان ایرانی در دوران باستان برگزار شده است. آن سال‌ها مربوط به دوره پیشدادی بوده که جمشید به عنوان پادشاه ایران بر تخت نشسته بود.
علت برگزاری شش گاهنبار در سال، از آن جهت بوده که مردم طی این مراسمات به تقدیر و شکرگزاری از موهبت‌ها و نعمات الهی پرداخته و به همراه آن سخاوت و خوبی به یکدیگر انجام دهند.
هنگام برگزاری جشن‌های مذکور، طوری در نظر گرفته شده که مصادف با درو کردن محصولات زراعی و یا مواقعی است که مردم نتیجه تلاش و زحمات خود را کسب می‌کنند.
اولین گاهنبار، پس از گذشت ۴۵ روز از شروع سال جدید بوده که مصادف با پانزدهم اردیبهشت ماه و زمان طراوت و خرمی زمین و گیاهان است. درگاهنبار اول خداوند منان آسمان‌ها را خلق نمود.
دومین گاهنبار، روز ۱۵۰ ام سال بوده و در روز پانزدهم تیر ماه واقع می‌شود. در این هنگام بود که کردگار یکتا آب را در جهان آفرید.
گاهنبار سوم در روز ۱۸۰ سال واقع شده و مقارن با سی‌ام شهریور ماه می‌باشد. در این ایام هنگام درو کردن گندم و خرمن کوبی بوده که خداوند زمین را آفرید.
چهارمین گاهنبار پس از سپری شدن ۲۱۰ روز از شروع سال بوده که در روز سی‌ام مهر قرار دارد. این مراسم همزمان با شروع فصل سرما بوده و برای نخستین بار گیاهان و نباتات در جهان خلق شدند.
زمانی که ۲۹۰ روز از سال گذشته باشد، گاهنبار پنجم برپا می‌شود. این امر در روز بیستم دی ماه بوده که مصادف با فراغت زارعین، دامداران و کشاورزان از فعالیت‌های کشاورزی و حرفه‌ای است.
گاهنبار ششم در زمان تعادل بهار و در فروردین ماه بوده و در آن ساعات روز و شب کاملاً یکسان و برابر است. خداوند متعال در چنین روزی انسان را در جهان آفرید.
لازم به ذکر است هر کدام از جشن‌های گاهنبار در حدود ۵ روز به طول انجامیده و پنجمین روز از مهم‌ترین آنها به شمار می‌رود. چرا که چهار روزه اول همگی در فراهم کردن شرایط و سور و سات جشن بوده و در حقیقت روز پنجم جشن برپا می‌شود.
به نظر می‌رسد در پنج گاهنبار اول، خداوند بلند مرتبه اسباب و ملزومات اولیه بشریت را خلق کرده که در ششمین گاهنبار انسان را در جهان بیافریند.
