جشن سپندارمذگان و روز عشق
وبسایت "فردای تازه" همان "تاروت رنگی" سابق می باشد.
سپندارمذگان و روز عشق
سپندارمذگان و روز عشق، از جمله جشن‌هایی که در دوران ایران باستان برگزار می‌شد، جشن سِپَندارمَذگان بوده که روز ارزش نهادن به زن، زمین، روابط عاشقانه و کسانی است که به یکدیگر دلبستگی و علاقه دارند. این مراسم در روز ۵ اسفند روزشمار یزدگردی یا ۲۹ بهمن ماه تقویم فعلی اجرا می‌شد. جشن مذکور برخاسته از دوران سلطنت هخامنشیان در ایران بوده که دارای عناوین دیگری همچون اِسپَندگان یا اِسفَندارمَذگان بوده است.
در قرن ۲۱ میلادی مدتی است که با نزدیک شدن به تاریخ چهاردهم فوریه میلادی یا مقارن با بیست و پنجم بهمن ماه سال شمسی شور و هیاهوی بسیاری در میان قشر جوان مشاهده می‌شود. به طوری که بسیاری از فروشگاه‌ها و غازه‌های دارای اجناس فانتزی پر از مشتری شده و از هر گوشه و کناری صحبت از ولنتاین (Valentine) روز عشق شنیده می‌شود. ولی نکته مهم و قابل توجه چنین است که ایرانیان در دوران قدیم نیز در طول سال یک روز را به عنوان روز عشق تعیین کرده و مراسمی را در آن برپا می‌نمودند.
خاطرنشان می‌کنیم روز عشق ایرانیان باستان در تقویم فعلی، مقارن با بیست و نهم بهمن ماه بوده که به فاصله ۴ روز پس از ولنتاین کشورهای اروپایی قرار دارد. روز مذکور به نام “سپندار مذگان” یا “اسفندار مذگان” در میان مردم شهرت داشت.
عاملی که موجب نامگذاری یک روز به عنوان روز عشق در گاهشمار ایران باستان گردید، بدین صورت بوده در آن هنگام همه ماه‌ها متشکل از ۳۰ روز بوده و با توجه به اینکه هر ماه نام معینی داشته، همچنین هر کدام از ایام ماه نیز اسم مشخصی داشتند.
برای مثال اولین روز به نام روز اهورا مزدا، روز دوم با عنوان روز بهمن به مفهوم تندرستی و تفکر، سومین روز اردیبهشت به منزله شایسته‌ترین صداقت و طهارت بوده که از صفات خداوند بلند مرتبه است. چهارمین روز از ماه به نام شهریور خوانده شده که مفهوم سلطنت و حاکمیت ایده آل اشاره به پروردگار جهانیان دارد. در عین حال روز پنجم سپندار مذ نامیده می‌شد. در ایران قدیم، نام رسمی زمین سپندار مذفر بوده و به معنای پهن کننده، الهی و متواضع است.
زمین سمبل عشق ورزی به شمار آمده و از آنجا که با تواضع و گذشت عشق خود را نثار همه می‌کند، زشتی و زیبایی را با یک دید نگریسته و همچون یک مادر، همگان را در آغوش پر عشق خود پرورانده و به آرامش می‌رساند. این موضوع سبب شد در آیین دیرینه ایرانیان، اسپندار مذگان را نماد عشق قلمداد کنند.
در هر کدام از ماه‌های سال یک مرتبه روز و ماه با یکدیگر همنام شده و در چنین روزی به این مناسبت مراسمی را اجرا کرده و با شادمانی و سرور می‌گذراندند. برای مثال روز شانزدهم هر ماه که مهر خوانده می‌شد، مصادف با مهر ماه با عنوان “مهرگان” جلال و شکوه زیادی می‌گرفت. در عین حال پنجمین روز هر ماه به نام سپندار مذ یا اسفندار مذ بوده و در دوازدهمین ماه از سال که اسفندار مذ خوانده شده و جشنی را با همین عنوان برگزار می‌کردند.
آیین‌های سپندارمذگان و روز عشق
در حقیقت مراسم سپندار مذگان جشنی به مناسبت زمین بوده که در آن عشق و دلدادگی مورد ستایش و تقدیر قرار می‌گیرد. در چنین روزی خانمها با محبت و عشق هدایایی را به شوهرانشان تقدیم می‌کردند. همچنین آقایان نیز با نشاندن زنان و دخترانشان بر کرسی سلطنت، کادویی را به آنها عطا کرده و از سخنان و خواسته‌های آنها پیروی می‌کردند. برخی افراد معتقد بودند روز مادر و روز زن نمادی از فرزندآوری و مهرورزی زمین در چنین روزی بوده است.
با نگاهی به تاریخ ایرانیان، باستان آشکار است مردمان قدیم در این سرزمین به طور معمول رویدادهای زندگی خود را با شادمانی و سرور همراه می‌کردند. لذا به مناسبت‌های مختلف جشن و مراسمی را برپا کرده و توأم با نشاط و خوشحالی ایام را پشت سر می‌گذشتند. هر کدام از این آیین و مراسمات، بیانگر فرهنگ، شیوه زندگانی، عادات رفتاری، اخلاق، دیدگاه و طرز فکر مردم ایران نسبت به دنیا و پیرامونشان بوده است.
در روز سپندار مذگان آقایان هدایایی را به همسرانشان می‌دادند. علاوه بر این، آنها خانم خانه را بر کرسی پادشاهی نشانده و در این روز همه خواسته‌ها و اوامر خانمها را به دیده منت اجرا می‌کردند.
این روز همچون تلنگری برای آقایان محسوب می‌شد که نقش و جایگاه مهم همسران و مادران خود را از یاد نبرده و آن را پاس بدارند. از آنجا که خاطره این جشن تا مدت‌های طولانی در اذهان باقی مانده و با جلال و شکوه زیادی اجرا می‌شد، لذا به طور پیوسته ملاطفت و حرمت گذاشتن برای زنان از سوی مردان، لحاظ می‌شد.
تاریخ دقیق سپندارمذگان و روز عشق
هرچند که برخی از اسناد دیرینه همچون مطالب به جا مانده از دانشمند بزرگ حکیم ابوریحان بیرونی، برگزاری جشن سپندار مذگان را در روز پنجم اسفند ماه دانسته‌اند، با در نظر گرفتن دگرگونی‌های ساختار روز شمار ایرانی در دوران ریاضیدان بزرگ عمر خیام، که سال‌ها پس از ابوریحان در این سرزمین زندگی می‌کرده و شش ماهه اول سال در تقویم ایرانی مشتمل بر ۳۱ روز شد، لازم است تاریخ مطرح شده را در اسناد قدیمی بازنویسی نمود.
در حال حاضر برخی از پیروان مذهب زرتشت، آیین مذکور را در روز پنجم سپندارمذ مصادف با بیست و نهم بهمن ماه در تقویم ملی را اجرا می‌نمایند.
همچنین برخی از محققان همچون اساتید ابراهیم پورداوود، جلیل دوستخواه، رضا مرادی غیاث آبادی و پرویز رجبی تاریخ دقیق این رویداد را در روز ۵ اسفند نامیده و اطلاق آن به بیست و نهم بهمن ماه را موضوعی نادرست قلمداد می‌کنند.
تاریخچه سپندارمذگان و روز عشق
همانطور که در مباحث بالا مطرح شد در روز شماره‌های مختلفی که در ایران باستان مورد استفاده قرار می‌گرفت، علاوه بر نامگذاری ماه‌ها در طول سال، برای هر یک از ایام ماه نیز اسم معینی قرار داده می‌شد.
برای مثال اولین روز هر ماه روز اورمزد بوده، دومین روز ماه به نام بهمن به مفهوم تندرستی و تفکر شناسایی شده که اولین صفات خداوند بزرگ بوده است. روز سوم ماه با عنوان اردیبهشت اشاره به حداکثر صداقت و پاکی از ویژگی‌های پروردگار دارد.
چهارمین روز ماهیانه شهریور خطاب شده که به مفهوم پادشاهی و حکمرانی مطابق میل و خواسته بوده و اختصاص به خداوند یکتا است. روز پنجم ماه سپندارمذ نام داشته که از القاب رسمی زمین به شمار رفته و به منزله بسط دهنده متبرک و خاشع می باشد. به طور معمول زمین سمبلی از محبت و عشق ورزی می‌باشد.
چرا که با نهایت خشوع و خاکساری مهر خود را به همه نثار می‌کند. از نظر زمین زشت و زیبا برای او یکسان بوده و همگان را همچون یک مادر پر محبت در خود پرورش می‌دهد.
بر این اساس در آیین ایران باستان، اسپندارمذگان نشان دهنده شفقت مادری و فرزندآوری می‌باشد.
در همه ماه‌های سال که یک مرتبه اسم روز و ماه با یکدیگر همنام شده و یک اسم بر روی آنها قرار داشت جشن و سروری را تدارک دیده و بر حسب نام آن مناسبت در روز و ماه، رویدادهای متنوعی را متناسب با آن مفهوم برگزار کرده و مردم در کنار یکدیگر اوقات خود را به شادی و سرور سپری می‌کردند. برای مثال روز شانزدهم هر ماه مهر نامیده شده و این روز در ماه مهر با عنوان مهرگان خوانده می‌شد.
با قرار گرفتن در آبان ماه و رسیدن به روز آبان، جشن آبانگان به مفهوم جشن مدح و نیایش آب برگزار می‌شد. همچنین در ماه آذر، در روز آذر مراسم آذرگان اجرا شده و به مفهوم تحسین و تمجید آتش بوده است. به این ترتیب پنجمین روز دوازدهمین ماه سال که اسفند بوده، سپندارمذ یا اسفندار مذ خوانده شده و سرور و مراسمی را به همین نام برگزار می‌کردند. شایان ذکر است در همه روزشمارهای ایرانی پنجمین روز از اسفند ماه به نام روز اسپندار مذگان بوده که در آن جشنی را به مناسبت روز زن و زمین برپا می‌کردند.
سایر نام های سپندارمذگان و روز عشق
در برخی از منابع تاریخی جشن سپندارمذگان را با نام‌های دیگری همچون جشن بازیگران خوانده‌اند. در روز اسپندگان مراسمات منحصر به فردی با آیین‌های مخصوص اجرا می‌شد.
در وهله اول اجرای جشن مردگیران یا جشن مژدگیران بوده که روزی منحصر برای بانوان انجام می‌شد. در چنین روزی آقایان هدایایی را برای خانم خود خریداری کرده و از آنها سپاسگزاری می‌نمودند. در حال حاضر نیز موضوع برجسته در مراسم اسپندگان، تقدیر و ستایش از خانم ها است.
حکیم برجسته ایرانی ابوریحان بیرونی این گونه آورده که در چنین روزی مردم عادی فعالیت‌های دیگری نیز انجام داده و از آن میان می‌توان به مراسم جادویی جهت پراکندن خرفستران یکی از شیاطین اشاره کرد که ابوریحان بیرونی این موضوع را نادرست و غیر معتبر دانسته است.
